మాధవ కేశవ మధుసూదన

మాధవ కేశవ మధుసూదన 

డా.తాడేపల్లి పతంజలి 

తాళ్లపాక అన్నమాచార్యులు రచించిన ఈ కీర్తన విష్ణుమూర్తి నామ వైభవాన్ని, దశావతార స్ఫూర్తిని కొనియాడుతూ సాగుతుంది. భగవంతుని ద్వాదశ నామాలను, వివిధ అవతార రూపాలను స్మరిస్తూ ఆయన పాదసేవను కోరుకోవడం ఈ సంకీర్తనలోని ప్రధాన ఉద్దేశ్యం.

---

పల్లవి

మాధవ కేశవ మధుసూదన విష్ణు

శ్రీధరా పదనఖం చింతయామియూయం

తాత్పర్యము

మధు విద్యచే తెలియబడేవాడా (మాధవ), చక్కని కేశములు కలవాడా లేక కేశిని సంహరించినవాడా (కేశవ), మధువనే రాక్షసుని జయించినవాడా (మధుసూదన), అంతటా వ్యాపించి ఉన్నవాడా (విష్ణు), లక్ష్మీదేవిని వక్షఃస్థలమున ధరించినవాడా (శ్రీధర)! ఓ స్వామీ, మేము నీ పాద గోరుల కాంతిని (పదనఖం) నిరంతరం ధ్యానిస్తున్నాము.

విశేషాలు

అన్నమయ్య ఇక్కడ భగవంతుని రూపం కంటే ఆయన పాదాల గోళ్ల కాంతిని ధ్యానించడం ద్వారా అత్యంత భక్తిని ప్రకటించారు. వైష్ణవ సంప్రదాయంలో 'అష్టాక్షరీ' మరియు 'ద్వాదశాక్షరీ' మంత్రాలలోని నామాలకు ఈ పల్లవి ప్రాతినిధ్యం వహిస్తుంది.

---

చరణం 1

వామన గోవింద వాసుదేవ ప్రద్యుమ్నా

రామ రామ కృష్ణ నారాయణాచ్యుత

దామోదరానిరుద్ధ దైవపుండరీకాక్ష

నామత్రయాధీశ నమో నమో

తాత్పర్యము

వామనుడివై బలిని యాచించి గర్వమణిచినవాడా, గోవులను కాపాడినవాడా (గోవింద), సర్వత్ర నిండివున్నవాడా (వాసుదేవ), గొప్ప ద్యుతి కలవాడా (ప్రద్యుమ్న), లోకాలను రంజింపజేసే రాముడివైనవాడా, నల్లనివాడైన కృష్ణుడివి, నాశనం లేని అచ్యుతుడివి, ఉదరమున తాడు కట్టబడిన దామోదరుడివి, ఎవరికీ అజేయుడవైన అనిరుద్ధుడివి, పద్మనేత్రుడవైన ఓ పుండరీకాక్షా! మాధవ, కేశవ, నారాయణ అనే ముఖ్యమైన మూడు నామాలకు అధిపతివైన నీకు నమస్కారము.

విశేషాలు

ఈ చరణంలో భగవంతుని 'చతుర్వ్యూహాలు' (వాసుదేవ, సంకర్షణ, ప్రద్యుమ్న, అనిరుద్ధ) మరియు 'ద్వాదశ నామాల' ప్రస్తావన ఉంది. "నామత్రయాధీశ" అని సంబోధించడం ద్వారా ఆ నామ స్మరణలోని శక్తిని అన్నమయ్య నొక్కి చెప్పారు.

---

చరణం 2

పురుషోత్తమ పుండరీకాక్ష దివ్య

హరి సంకర్షణ యధోక్షజ

నరసింహ హృషీ కేశ నగధర త్రివిక్రమ

శరణాగతరక్ష జయజయ సేవే

తాత్పర్యము

పురుషులందరిలో శ్రేష్ఠుడవైనవాడా, పాపాలను హరించే హరీ, ప్రళయ కాలంలోనూ మార్పు చెందని సంకర్షణుడివి, ఇంద్రియాలకు అతీతుడవైన అధోక్షజుడివి, నరమృగ రూపం దాల్చిన నరసింహుడివి, ఇంద్రియాలకు ప్రభువైన హృషీకేశుడివి, గోవర్ధన గిరిని ఎత్తినవాడా, మూడు లోకాలను కొలిచిన త్రివిక్రముడివి! శరణు కోరిన వారిని రక్షించే నీకు జయము కలుగుగాక. నిన్ను సదా సేవిస్తాను.

విశేషాలు

ఇక్కడ భగవంతుని వీరత్వాన్ని (నరసింహ, త్రివిక్రమ) మరియు రక్షకత్వాన్ని (నగధర) కీర్తించారు. ముఖ్యంగా "హృషీకేశ" అనే పదం ద్వారా మన ఇంద్రియాలను అదుపులో ఉంచేవాడు ఆ దేవుడేనని గుర్తుచేశారు.

---

చరణం 3

మహితజనార్దన మత్స్య కూర్మ వరాహ

సహజభార్గవ బుద్ధ జయతురగ కల్కి

విహితవిజ్ఞాన శ్రీవేంకటేశ శుభకరం

అహమివ తవపద దాస్యమనిశం భజామి

తాత్పర్యము

గొప్పవాడవైన జనార్దనుడా! మత్స్య, కూర్మ, వరాహ, పరశురామ, బుద్ధ, కల్కి అవతారాలు దాల్చినవాడా! వేద విజ్ఞాన రూపమైనవాడా, శుభాలను కలిగించే శ్రీ వేంకటేశ్వరా! నేను ఎల్లప్పుడూ నీ పాద దాస్యాన్నే ఆశిస్తూ నిన్ను భజిస్తున్నాను.

విశేషాలు

ఈ చరణంలో దశావతారాలను పేర్కొంటూ అన్నమయ్య తన ఇష్టదైవమైన వేంకటేశ్వరునితో ముక్తాయించారు. "పాద దాస్యం" అనేది భక్తి మార్గంలో అత్యున్నతమైనదిగా భావిస్తారు, దానినే అన్నమయ్య ఇక్కడ కోరుకున్నారు.

***