ప్రశాంత జీవన మార్గం

 ప్రశాంత జీవన మార్గం

(సి.హెచ్.ప్రతాప్)  

నేటి వేగవంతమైన జీవన ప్రవాహంలో ఒత్తిడి అనేది ప్రతి మనిషి వెన్నంటి తిరిగే ఒక మానసిక నీడలా మారింది. ఉద్యోగ బాధ్యతలు, ఆర్థిక ఒడిదుడుకులు, కుటుంబ నిరీక్షణలు, సామాజిక బాధ్యతలు—ఇలా అనేక అంశాలు మనస్సుపై నిరంతర ఒత్తిడిని మోపుతున్నాయి. అయితే ఒత్తిడి జీవనానికి తప్పనిసరి అనుభవమైనప్పటికీ, అది మన జీవితాన్ని పూర్తిగా నియంత్రించాల్సిన అవసరం లేదనే సత్యాన్ని మనం గ్రహించాలి.

ఒత్తిడి కేవలం మనస్సుకు పరిమితం కాదని, అది శరీరానికీ వ్యాపిస్తుందన్నది శాస్త్రసమ్మతమైన వాస్తవం. దీర్ఘకాలిక ఒత్తిడి రక్తపోటు పెరగడానికి, గుండె సంబంధిత సమస్యలకు, మధుమేహానికి, తలనొప్పులకు, శరీర నిస్సత్తువకు దారితీస్తుంది. మానసికంగా ఆందోళన, నిరాశ, చిరాకు, ఏకాగ్రత లోపం వంటి సమస్యలు పెరుగుతాయి. దీనివల్ల వ్యక్తిగత సంబంధాలు దెబ్బతిని, వృత్తిపరమైన జీవితం సైతం అస్థిరమవుతుంది. కొందరు వ్యక్తులు ఈ ఒత్తిడిని తట్టుకోలేక వ్యసనాల వైపు మళ్లడం మరో దురభాగ్యకరమైన ఫలితం.

ఇలాంటి పరిస్థితుల్లో “మనసును జయించినవాడు లోకాన్నే జయించగలడు” అని స్వామి వివేకానందుడు పలికిన మాటలు మనకు మార్గదర్శకంగా నిలుస్తాయి. ఒత్తిడి అసలు మన బయటి పరిస్థితుల వల్ల కాదని, వాటికి మనం ఇచ్చే ప్రతిస్పందనే దానికి మూలమని ఈ మాట సూచిస్తుంది. ఒత్తిడిని ఎదుర్కోవాలంటే ముందుగా మన అంతరంగ బలాన్ని పెంపొందించుకోవాలి.

ఈ అంతరంగ బలాన్ని ఎలా సంపాదించాలో భగవద్గీత స్పష్టంగా ఉపదేశిస్తుంది. ఒత్తిడికి ప్రధాన కారణం మనం చేసే పనుల ఫలితంపై పెట్టుకునే అతిగా ఆశే. దీనిని గీత “ఫలాసక్తి త్యాగం” ద్వారా తొలగించమంటుంది.

శ్లోకం:

కర్మణ్యేవాధికారస్తే మా ఫలేషు కదాచన |

మా కర్మఫలహేతుర్భూర్మా తే సంగోऽస్త్వకర్మణి || (భగవద్గీత 2:47)

వ్యక్తికి కర్మ చేయుటలోనే అధికారం ఉంది. ఫలితం పట్ల ఆసక్తి చూపకూడదు. ఫలితమే ప్రధానమని భావించడమే ఒత్తిడికి మూలం అని పై శ్లోకం భావం

కర్తవ్యాన్ని శ్రద్ధగా చేయడం, ఫలాన్ని పరమ శక్తికి అర్పించడం అనే భావన మనసుకు విశాలతనిస్తుంది. ఈ సమత్వం ఒత్తిడిని స్వయంగా తగ్గిస్తుంది.

శ్లోకం:

ఉద్ధరేదాత్మనాత్మానం నాత్మానమవసాదయేత్ |

ఆత్మైవ హ్యాత్మనో బంధురాత్మైవ రిపురాత్మనః || (భగవద్గీత 6:5)

మనస్సే మనకు మిత్రుడు; మనస్సే శత్రువు. అది నియంత్రితమైనప్పుడు జీవిని ఉద్ధరిస్తుంది, అదుపు కోల్పోయినప్పుడు పతనానికి దారితీస్తుంది అని పై శ్లోకం భావం .

ఒత్తిడి అన్నది మనస్సు సృష్టించే అలజడి. శ్వాస నియంత్రణ, ధ్యానం, మనోనిగ్రహం వంటి సాధనలతో మనస్సు శాంతిస్తే, బాహ్య ఒత్తిళ్లు ప్రభావం చూపవు.

కర్మణ్యేవాధికారస్తే మా ఫలేషు కదాచన అనే శ్లోకం, మనిషికి కర్మ చేయుటలోనే అధికారం ఉందనీ, ఫలితాన్ని తన భారం చేసుకోవద్దనీ బోధిస్తుంది. కర్తవ్య నిర్వహణపై దృష్టి పెట్టి, ఫలితాన్ని భగవంతునికి అర్పించినప్పుడు, మనస్సు తేలికపడుతుంది. ఇదే ఒత్తిడిని తగ్గించే మొదటి మెట్టు.

ఇంకా, గీత మనస్సు నియంత్రణను అత్యంత కీలక అంశంగా పేర్కొంటుంది. మనస్సే మనకు బంధువూ, శత్రువూ అని చెప్పిన ఉపదేశం ఒత్తిడి మూలాన్ని నేరుగా చూపిస్తుంది. అదుపులో ఉన్న మనస్సు మనకు ధైర్యాన్నీ, ప్రశాంతతనూ అందిస్తే, అదుపు తప్పిన మనస్సే భయం, ఆందోళన, నిరాశలకు కారణమవుతుంది. శ్వాసపై దృష్టి పెట్టే సాధన, ధ్యానం, ఆత్మపరిశీలన వంటి అభ్యాసాలతో ఈ మనస్సును మిత్రుడిగా మార్చుకోవచ్చు.

ఈ ఆధ్యాత్మిక సత్యాన్ని మహాత్మా గాంధీ తన జీవనానుభవంతో మరోలా వివరించారు. “ఘర్షణలేని జీవితం లేదు. కానీ వాటిని ఎలా ఎదుర్కొందామనే తీరు మన జీవితాన్ని నిర్మిస్తుంది” అన్న ఆయన వాక్యం, ఒత్తిడి తప్పదన్న వాస్తవాన్ని అంగీకరిస్తూనే, దానికి మన స్పందనే ప్రధానమని స్పష్టం చేస్తుంది. జీవితంలో సవాళ్లు సహజమే; వాటిని స్వీకరించే ధైర్యమే మన శాంతికి మూలం.

ఆచరణాత్మకంగా ఒత్తిడిని తగ్గించుకోవడానికి కొన్ని సరళమైన మార్గాలు ఉన్నాయి. ప్రతిరోజూ కొంత సమయం ధ్యానానికి కేటాయించడం మనస్సును శాంతింపజేస్తుంది. యోగా, నడక వంటి శారీరక కదలికలు దేహానికే కాదు, మనస్సుకూ తేలికపాటును ఇస్తాయి. పనులకు ప్రాధాన్యత క్రమాన్ని పాటించడం, అవసరమైతే ‘వద్దు’ అనడం నేర్చుకోవడం వల్ల పనిభారం తగ్గుతుంది. కుటుంబ సభ్యులు, స్నేహితులతో మనసును తెరిచి మాట్లాడటం మానసిక భారాన్ని తేలిక చేస్తుంది. అంతేకాదు, పని–వ్యక్తిగత జీవనం మధ్య సమతుల్యత పాటించడం ప్రశాంత జీవనానికి బలమైన పునాది.

ఒత్తిడి అనేది ఆధునిక జీవితంలో తప్పనిసరిగా ఎదురయ్యే అనుభవమే. కానీ దాన్ని ఎలా ఎదుర్కోవాలో తెలిసినప్పుడు అది మన శత్రువు కాదు, మన బలాన్ని గుర్తుచేసే సాధనంగా మారుతుంది. భగవద్గీత బోధించినట్లుగా ఫలాసక్తి విడిచిన కర్మ, మనస్సు నియంత్రణ, సమత్వ భావనలను అలవాటు చేసుకుంటే ఒత్తిడి మన జీవితాన్ని శాసించదు. అంతరంగ శాంతిని సంపాదించిన మనిషికి ఏ సవాలైనా జయించదగినదే అవుతుంది. 

***